Công lý Bỉ mời gọi Luật gia Việt

Đầu đề bài viết này lẽ ra phải là : “Nền công lý Vương quốc Bỉ đang mời gọi giới Luật gia Việt Nam“ nhưng để cho gọn gàng, tôi dùng đầu đề rút ngắn.

Động cơ bài viết này

là một bản tin ngắn đọc được on line trên hai tờ báo Pháp ngữ xuất bản tại Vương quốc Bỉ, tờ Le Soir và tờ La Libre Belgique, ngày thứ bảy 07 tháng tư vừa qua dưới đầu đề “La justice belge saisie du lourd dossier guinéen“. Nội dung sự kiện như sau :

Mười kiều dân gốc xứ Guinée tỵ nạn tại Bỉ và có quốc tịch Bỉ đã nộp tố trạng nhắm vào bảy sĩ quan người Guinée, thưa kiện họ vì các tội diệt chủng và tội chống nhân loại (crime de génocide et crime contre l’humanité), căn cứ vào luật thẩm quyền tài phán phổ biến (loi de compétence universelle). Đơn khiếu tố nêu chủ yếu danh tính cựu Tổng thống Moussé Dadis Camara, Trung úy Cherif Diakité, Thiếu tá Moussa Tiegboro Camara và Tướng Sékouba Konate. Các bị cáo bị truy tố về tội tàn sát tập thể do đoàn vệbinh Phủ Tổng Thống tại sân vận động Conakry ngày 28 tháng chín năm 2009 khiến 156 người bị sát hại hoặc mất tích, chưa kể đến các trường hợp hiếp dâm, bạo hành tính dục và tra tấn. Theo bản cáo trạng thì đa số nạn nhân thuộc nhóm dân Peuls.

Universal principle. Loi de compétence universelle

Tháng Mười năm 1998, do phán quyết của các Law Lords tức Tối cao Pháp viện Anh quốc, lãnh tụ độc tài Augusto Pinochet bị bắt giam tại Luân đôn. Nền tư pháp nước Anh đã vận dụng universal principle theođó những chính khách phạm tội ác đối với nhân loại không được hưởng quyền bất khả xâm phạm và có thể bị tống ngục. Viên chỉ huy gốc Afghanistan thuộc tổ chức Mudschahedin tên Zardar đã lãnh hai mươi năm cấm cố do các tội bắt cóc người dân, tàn sát tập thể. Án lệnh tương tự cũng được các phán quan ban bố đối với hai cựu Ngoại trưởng Hoa Kỳ Henri Kissinger, Colin Powell và nữcựu Ngoại trưởng Do Thái Zipi Livni khiến các chính trị gia này hoặc phải hủy bỏ hoặc phải bỏ dở những chuyến du hành sang Luân đôn vì sợ có thể bị bắt giam1. Cựu Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ đã phải trốn chạy khỏi nước Pháp để lập tức trở lại quê hương khi đang trú ngụ trong một khách sạn tại Thủ đô Ánh sáng vì nhận được trát đòi của một cơ quan tư pháp Pháp : ông Donald Rumsfelt có thể bị sai áp hầu toà khi xuất ngoại vì bị quy trách trong những vụ tra tấn nơi các nhà tù Guatanamo và Abu Graib.

Ngày 22.01.2010 Toà án Nürnberg ra án lệnh truy tố tội phạm Jorge Rafael Videla, nguyên là kẻ cầm đầu hội đồng quân lực kiêm nhiệm quốc trưởng Argentine từ 1976 đến 1981. Nền công lý Cộng hoà Liên bangĐức hành xử quyền tố tụng của mình dựa vào đơn khởi tố của các công dân Đức thuộc gia đình bà Elisabeth Käsemann, bị chế độ quân phiệt Videla bắt cóc và thủ tiêu năm 1977 và ông Rolf Stawowiok, bị thanh toán đầu thập niên 1980 mà thi hài chỉ mới được tìm ra đầu năm 2010. Qua án lệnh của toà Nürnberg, Videla sẽ bị bắt giữ tại bất kỳ quốc gia nào trên thế giới khi y xuất hiện.

Những người Trung Hoa tu tập theo Pháp Luân Công ở nhiều nước trên thế giới đã gửi đơn đến những pháp quan cao cấp nhiều quốc gia và/hoặc các cơ cấu bảo vệ nhân quyền ngoại chính phủ nhằm tố cáo tội ác của bè lũ cầm đầu Trung cộng. Tháng mười một năm 2009, nguyên Chủ tịch Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa, Giang Trạch Dân, cùng bốn ủy viên trung ương đảng thuộc Bộ Chính Trị cộng đảng Trung Hoa đã bịông Ismael Moreno, Thẩm phán Toà án Quốc gia Tây Ban Nha truy tố về tội ác diệt chủng và tra tấn mà đối tượng là các học viên tu tập theo Pháp Luân Công ở Bắc Kinh, Liêu Ninh, Sơn Đông. Tháng chạp năm 2009, Thẩm phán Liên bang xứArgentine, Octavio Aaroz de Lamadrid, sau bốn năm điều tra tội phạm, đã công bốmột hồ sơ tổng kết dày một trăm bốn mươi hai trang nhằm kết án nguyên Chủ tịch Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa Giang Trạch Dân và nguyên Ủy viên Thường trực Bộ Chính Trị La Can vì hai trọng tội diệt chủng và tra tấn. Phong trào Pháp Luân Công đang thực hiện những bước nhằm đạt được các phán lệ tương tự ở nhiều quốc gia khác kể cả Pháp.

Nhưng chẳng phải chỉ có giới chính trị gia mới là đối tượng của nền công lý nhân loại. Tháng tư năm 2010, hai vịluật sư nhân quyền Geoffrey Robertson và Mark Stephens, với sự hậu thuẫn của nhà văn-ký giả Christopher Hitchens cùng Giáo sư Đại học Oxford Richard Dawkins đã đềnghị truy tố và câu thúc thân thể Giáo hoàng Benedict XVI khi Ngài viếng thăm Anh quốc vào tháng chín với lý do Đức Giáo hoàng lúc còn giữ chức Bộ trưởng chịu trách nhiệm thi hành luật Giáo hội Công giáo đã cố tình che đậy việc một linh mụcở California lạm dụng tình dục trẻ vị thành niên.

Vương quốc Bỉ và loi de compétence universelle

Vương quốc Bỉ là một nước nhỏ trong Liên Âu. Nhưng bé mà bé hạt tiêu. Ngày 16 tháng sáu năm 1993, Quốc hội nước này đã ban hành mộtđạo luật lên quan đến compétence universelle cho phép các pháp quan Bỉ đưa ra toà án Bỉ những cá nhân phạm tội diệt chủng, tội chống nhân loại cũng như các tội phạm chiến tranh; bất kể kẻ chủmưu và nạn nhân thuộc quốc tịch nào và bất kể tội ác xảy ra tại đâu. Vương quốc Bỉ trở thành một trong những quốc gia đi tiên phong tham gia tiến trình truy tốnhững tội đồ vi phạm trầm trọng Luật Quốc Tế ở nuớc ngoài dẫu rằng các trọng tội liên hệ không di hại gì cho các công dân Bỉ và các thủ phạm không hiện diện trong Quốc gia truy tố (nguyên văn : la Belgique devient ainsi un des premiers pays du monde à engager des poursuites pour des crimes graves de Droit International commis à l’étranger sans que l’un de ses ressortissants ne soit victime, ni que l’auteur ne soit présent dans l’État poursuivant). Áp dụng điều khoản pháp lý này, đã có nhiều đơn khiếu tố nhắm vào Thủ tướng Israel Ariel Sharon, Lãnh tụ Palestine Yasser Arafat, Tổng thống Côte d’Ivoire Laurent Gbagbo. Đạo luật được giới lập pháp vương quốc Bỉ tu chỉnh, bổ sung và chính thức đăng tải trên Công báo Vương quốc Bỉ ngày 10 Février 1999 : Loi relative à la repression des violations graves de droit international humanitaire. Publication : 23-03-1999 numéro : 1999009267 page : 09286 Dossier numéro : 1999-02-10/40 và có hiệu lực kể từngày 02 tháng tư năm 1999. Tất nhiên bộ luật định nghĩa rõ ràng thế nào là génocide, thế nào là crime contre l’humanité. Rất đáng chú ý là chi tiết sau đây, dường như biên soạn dành riêng cho quân cán chính Việt Nam Cộng Hoà, thuộc lĩnh vực tội ác chống nhân loại : emprisonnement ou autre forme de privation grave de liberté physique en violation des dispositions fondamentales du droit international. Như thế, phạm tội ác chống nhân loại không phải chỉcó tù đày – tỷ như trong Hoả Lò Hà nội hay Nhà giam Chí Hoà Sàigòn – mà còn kểcả những hình thức câu thúc thân thể khác, điển hình là chế độ mệnh danh ”học tập cải tạo” với “giấy ra trại”!

Đạo luật do Quốc hội Vương quốc Bỉ ban hành ngày 5 tháng tám năm 2003, điều khoản 136quater2, § thứ nhất, dựa vào các Công ước quốc tế Genève ngày 12 tháng tư năm 1949 cùng các bản Phụ đính I và II, được phê chuẩn tại Genève ngày 8 tháng sáu năm 1977 cùng với điều khoản 8, § 2, thuộc Pháp chế hình sự quốc tế (Statut de la Cour pénale internationale) có nội dung chính là bảo vệ nhân mạng và tài sản. Đạo luật này nêu ra một số trọng tội như chủ tâm sát nhân (homicide intentionnel), cố ý gây đau khổ dữ dội hoặc vi phạm trầm trọng tính toàn vẹn cơ thể hay sức khoẻ (le fait de causer intentionnellement de grandes souffrances ou de porter des atteintes graves à l’intégrité physique ou à la santé). Qui vào loại trọng tội này là chủtrương tàn sát hàng mấy ngàn thường dân vô tội cố đô Huế vào dịp Tết Mậu Thân, là những phiên toà án nhân dân do bè lũ Hoàng Phủ Ngọc Tường-Hoàng Phủ Ngọc Phan-Nguyễn Đắc Xuân triệu tập và chủ trì. Còn hiện đang xảy ra tại Việt Nam là những vụ công an Việt cộng đạp vào mặt dân chúng biều tình chống Trung cộng, đánh chết người khi thẩm vấn điều tra v.v.. Để bảo vệ tài sản dân chúng, Đạo luật này cũng đan cử tội ác tiêu hủy và/hoặc chiếm hữu tài vật không do nhu cầu quân sự,được tiến hành độc đoán và vi pháp trên một qui mô rộng lớn (destruction et appropriation de biens, non justifiées par des nécessités militaries et exécutées sur une grande échelle de facon illicite et arbitraire). Luật cũng liệt kê các tài sản có tính cách dân sự (biens de caractère civil). Đối tượng chế tài của điều khoản này không ai khác hơn là những lãnh tụ cộng sản Việt Nam đang tại vị qua các chiến dịch đánh tư sản mại bản, tịch thu nhà cửa hoặc cưỡng bách dâng hiến gia cư, đổi tiền hai ba lượt v.v..

Ai có quyền truy tố.Thể thức truy tố

Có ba hạng người có quyền hành động (intérêt à agir) tức là có thể nộp đơn khiếu tố. Trong tất cả mọi trường hợp và đứng vào hàngđầu tiên là các nạn nhân trực tiếp (la victime directe). Trong một số trường hợp là những người có tố quyền (les ayants droit) : thân nhân của các nạn nhân chẳng hạn. Trong một số trường hợp được minh định rõ rệt, các hội đoàn, tập thể có thể được hưởng qui chế nguyên đơn pháp định.

Như vậy, trong tình hình thực tiễn hiện nay, các nạn nhân vụ thảm sát Tết Mậu Thân ở Huế, những người bị tịch thu nhà cửa, bị cưỡng bách đi kinh tế mới v.v..có thể đệ nạp tố trạng. Gần đây hơn nữa, gia đình ông Đoàn Văn Vươn hoặc nạn nhân các vụ “khiếu kiện” ruộng vườn bị trưng thu, gia cư bịgiải toả v.v.. đều có thể có cơ may đâm đơn thưa kiện.

Bước đầu tiên trong tiến trình kiện cáo là trình bày nội vụ cho công tố viện. Công tố viện sẽ phán xét có nên và có thể tiến hành thủ tục tố tụng hay không. Nếu cần, công tố viện sẽ chỉ định một dự thẩm hữu trách/hữu quyền.

Khi nước Bỉ ngán Chú Sam

Luật pháp vốn do con người soạn thảo, ban hành, áp dụng, giải thích. Cho nên luật pháp bao giờ cũng rất linh động, uyển chuyển. Ngày 2 tháng tám năm 2003 Thượng viện Vương quốc Bỉ đã biểu quyết tu chính rồi thủ tiêu một phần Đạo luật liên quan đến sự vi phạm trầm trọng luật nhân đạo quốc tế (droit international humanitaire), khiến đạo luật này có phạm vi áp dụng không còn được rộng rãi như trước nữa. Nguyên do là vì có mấy chục đơn kiện nhắm vào các nhà lãnh đạo quốc tế như Tổng thống Hoa Kỳ George W. Bush và Thủ tướng Do Thái Ariel Sharon. Tội trạng của Tổng Thống Bush là tiến hành chiến tranh đánh phá Irak mà không có sự thoả thuận của Liên Hiệp Quốc. Thủ tướng Sharon bị cáo phạm tội tàn sát tập thể ở Chabar và Chatila.

Phản ứng của Tổng Thống Bush rất…hách. Ông hăm doạ sẽ di chuyển trụ sở Tổ chức NATO/OTAN sang nước khác và giảm thiểu các hoạtđộng hàng hãi của Bỉ trên đất Hoa Kỳ. Phần Thủ tướng Do Thái thì tung ra một chiến dịch vận động ngoại giao rầm rộ chống nước Bỉ đồng thời triệu hồi Đại sứvề nước. Thượng viện và Hạ viện Vương quốc Bỉ phải đối đầu với hai tình huống. Một, con số cáo trạng có khuynh hướng càng ngày càng gia tăng. Hai, vị trí quốc tế của Bỉ quốc và thế đứng của ngoại giao đoàn nước Bỉ có cơ nguy bị tổn hại nặng nề. Kết quả các dân biểu Bỉ đành nhượng bộ.

Việc của chúng ta

Công pháp quốc tế sẵn sàng tạo cơ hội cho nạn nhân các chế độ tàn bạo sát nhân giữ một vai trò tích cực, chủ động, trung tâm, trọng yếu trong tiến trình truy tố tội ác của những chế độ liên hệ. Nạn nhân không phải chỉ giữ vai trò nhân chứng mà còn có quyền yêu cầu tiến hành điều tra tội ác để rồi cùng tham gia tiến trình truy tố và đòi hỏi bồi thường. Một số quốc gia văn minh dân chủ châu Âu – Áo, Bỉ, Đan Mạch, Pháp, Đức, Ý, Hoà Lan, Tây Ban Nha, Thụy Sĩ, Anh – cùng ban bố thủ tục cụ thể nhằm tiến hành truy tốvà kết tội những tên sát thủ đồng thời bồi hoàn thiệt hại tinh thần và vật chất cho nạn nhân oan ức. Chẳng hạn tại Pháp và trong vụ tố tụng in absentia mà thủ phạm là viên sĩ quan Astiz người Argentina, mỗi nạn nhân được bồi thường một quan Pháp về thiệt hại tinh thần, à titre du préjudice moral đồng thời cơ cấu công quyền đứng ra cáng đáng án phí. Ngay tại quốc gia của nữ hoàng Elisabeth, tuy rằng hệthống pháp lý partie civile không có hiệu lực nhưng các pháp viện hình sự vẫn có đặc quyền ban hành án lệnh bồi thường cho nạn nhân các vụ thảm sát thuộc những vụ án đại hình trong khuôn mẫu Criminal Injuries Compensation Scheme.

Thiếu tá Liên Thành đang xúc tiến việc cáo tốViệt cộng trước các toà án. Chuyện đưa những tội đồ cộng sản Việt Nam ra toà không phải là chuyện riêng tư của vị cựu Thiếu tá, cựu Trưởng ty Cảnh sát Quốc gia Thừa Thiên - Huế. Qua các tiến bộ trong hệ thống công pháp quốc tế bảo vệ quyền làm người, quyền làm dân, nhiều cá nhân, nhiều tập thể có cơ may đòi hỏi công lý. Quân cán chính Miền Nam từng bị giam giữ năm này qua năm khác, những thành phần tư sản dân tộc bị cướp nhà cướp của, toàn dân Miền Nam bị trấn lột sau những vụ đổi tiền v.v.. cùng với các Hội Người Việt Tỵ Nạn, các Hội Cựu Tù Nhân Chính Trị, các Hội Cựu Quân Nhân, Tập thể Chiến sĩ Quân đội Việt Nam Cộng Hoà Hải ngoại v.v..tất cả đều có thể chủ động đòi hỏi công lý. Nói chung, chuyện là chuyện đấu tranh tố cộng nhưng trước hết vẫn là chuyện đất nước, chuyện con người; trước hết vẫn là những cố gắng, những tâm huyết, những tự nguyện tích cực, những dấn thân đáng quí.

Hạ sách, trung sách, thượng sách

Trước cảnh tai hoạ vô song đổ lên đầu dân tộc, mỗi người Việt lưu vong góp vào công cuộc cứu quốc được cái gì thì góp, kẻ bằng cánh tay, kẻ bằng hiện vật, kẻ bằng miệng lưỡi, kẻ bằng trang báo. Đã có không ít hình thức đấu tranh cho một nước Việt Nam không cộng sản. Đánh giá một cách rất tổng quát, có thể chia những phong trào, chiến dịch chống cộng làm ba hạng : hạ sách, trung sách và thượng sách. Trong trường hợp có chủ trương, đường lối kém cỏi, thậm chí di hại, thì có thể xếp vào hạng hạ hạ sách; ngược lại, nếu có những cách thức, biện pháp rất hữu hiệu mà hoàn toàn chủ động thì có thể xem là thượng thượng sách.

Thư ngỏ của 35 người tự nhận là trí thức hải ngoại gửi bảo đảm qua đường bưu điện đến các tên chóp bu ở Bắc bộ phủ thuộc hàng hạ hạ sách. Nó không tạo được một chút feedbacknào từ phía các kẻ nhận thư. Nó chỉ chứng tỏ một thái độ quỵ luỵ rất mất tư cách.

Từng có những ông bà nhà văn nhà báo ra rả kêu gọi giới cầm bút ngoài nước và trong nước ngồi lại với nhau để đi tìm một con đường cho văn giới nói riêng, cho dân tộc nói chung. Đó chỉ là một hình thức đầu hàng bạo quyền bạo lực. Chủ trương này thuộc loài hạ sách.

Khi giới tu hành trong nước hiệu triệu quần chúng không làm ruộng, không buôn bán, không đi học trong một tháng thì hình thức đấu tranh này rõ ràng là xa rời thực tế. Khi hàng vạn người cùng ký một thỉnh nguyện thư qua phương tiện internet để trình bày với chính quyền một quốc gia về vấn đềnhân quyền cho trong nước thì tuy đây là một hình thức biểu dương ý chí rất qui mô nhưng hậu quả thì lại tùy thuộc hoàn toàn vào quyền lợi của chính quyền sở tại.

Hai thể loại đấu tranh này chỉ đáng xếp vào hàng trung cấp.

Nhưng khi giới luật sư hải ngoại phối hợp với giới luật sư quốc nội nhằm cùng nghiên cứu tiến trình truy tố những tên tội phạm cộng sản – mà ai chứ cộng sản thì thiếu gì tội ác – thì đây là một biện pháp 1) chủ động, 2) đoàn kết, 3) hợp pháp, 4) có tình, 5) đúng thời. Có thể xếp nó vào hàng thượng sách.

Công lý loài người đang mời gọi, đang giục giã. Giới luật gia Việt Nam cả trong nước lẫn ngoài nước đang ở đâu, đang làm gì?

20.04.2012

---

1 Mối giao thiệp giữa Anh và Do Thái bị ảnh hưởng nặng nề vì phán quyết liên quan đến bà Zipi Livni cho nên Thủtướng Anh Gordon Brown đã tìm cách thay đổi thủ tục tài phán liên hệ nhưng thời gian không cho phép vì ngày 6 tháng năm 2010 dân chúng Anh qua bầu cử đã quyết định mời Gordon Brown dọn nhà ra khỏi địa chỉ Downing Street 10.

2 Cách đánh số thứ tự trong các văn bản : bis : lần nữa, thứ hai; ter : thứ ba; quater : thứ tư.