Vụ Bạc Hy Lai: Tiết lộ vụ trùm công an xin tị nạn

BẮC KINH (NV) -Ngày 15 tháng 3 năm 2012, Bạc Hy Lai (Bo Xilai), ngôi sao đang lên trong tập đoàn lãnh đạo tối cao ở Trung Quốc, bị cách chức bí thư đảng ủy Trùng Khánh. Vụ cách chức làm chấn động dư luận, nhưng bí ẩn và nguồn gốc của trận động đất chính trị này phải kể từ vụ cảnh sát trưởng thành phố Trùng Khánh lái xe cả trăm dặm, vào Tòa Lãnh Sự Hoa Kỳ, xin tị nạn.

Giám đốc Công An Trùng Khánh, Vương Lập Quân, ngày còn quyền lực. (Hình: Feng Li/Getty Images)

Vương Lập Quân (Wang Lijun), cựu cục trưởng Cục Công An Trùng Khánh, vào ngày 6 tháng 2, chạy vào tị nạn tại Tòa Lãnh Sự Hoa Kỳ ở Thành Ðô, thủ phủ tỉnh Tứ Xuyên, cách Trùng Khánh khoảng 200 dặm về phía Tây Bắc. Chính quyền thành phố Trùng Khánh hai ngày sau chính thức loan báo sự “mất tích” của Vương là “được nghỉ phép để điều dưỡng do bị căng thẳng thần kinh qua thời gian làm việc quá sức lâu dài.” Nhưng cùng ngày Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ ở Washington xác nhận Vương đã vào tòa lãnh sự rồi 30 giờ sau “tự nguyện rời khỏi” và cơ sở ngoại giao này không có liên hệ gì được nữa.

Bộ Ngoại Giao Trung Quốc tiếp đó thừa nhận Vương có đến tòa lãnh sự và “vấn đề đang được điều tra.”

Thông thường đối với Hoa Kỳ, Vương có thể là người đủ tư cách để được hưởng sự bảo vệ chính trị hay tị nạn chính trị, nhất là đương sự có quan hệ tới những giới chức cao cấp đảng Cộng Sản Trung Quốc và cung cấp được nhiều tin tình báo. Nhưng chính quyền Obama trong trường hợp này rõ ràng không muốn dính dáng nhiều đến chuyện chính trị nội bộ của Trung Quốc. Những giới chức Hoa Kỳ am hiểu vấn đề giải thích rằng không có chính sách dành cho Vương quy chế tị nạn. Vương là một viên chức, nhất là một cựu giới chức ngành công an, không phải trong hoàn cảnh bị đàn áp nhân quyền như những người tranh đấu dân chủ.

Từng có một vụ tị nạn, tưởng chừng như tương tự, nhưng không tương tự. Sau vụ đàn áp Thiên An Môn năm 1989, Phương Lệ Chi (Fang Lizhi) đã được Tòa Ðại Sứ Hoa Kỳ ở Bắc Kinh cho tị nạn và ở đó hơn 1 năm, và sau đó chính quyền Tổng Thống George H.W. Bush (Bush bố) thương lượng với Ðặng Tiểu Bình cho hai vợ chồng ông được sang Hoa Kỳ tái định cư. Các giới chức Hoa Kỳ nói trường hợp Vương Lập Quân khác xa Phương Lệ Chi, và không có lý do nhân quyền để bảo vệ một cựu viên chức công an dù người này cung cấp những tin tức về tình trạng tham những lạm quyền ở địa phương.Vương có thể bị truy tố về hành động bội phản trong việc chạy vào một cơ sở ngoại giao nước ngoài, một tội trạng ở Trung Quốc có thể lãnh án nặng từ nhiều năm tù đến tử hình. Nhưng Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ nhấn mạnh là Vương tự ý muốn rời tòa lãnh sự, và như vậy để cho chính quyền trung ương Bắc Kinh bắt giữ thay vì chính quyền địa phương Trùng Khánh trả thù. Ðiều này được coi là đủ an toàn cho đương sự.

Hơn nữa một trong những điều kiện để Hoa Kỳ có thể chấp nhận cho hưởng quy chế tị nạn là cá nhân này không trốn tránh luật pháp nước mình, không phạm tội hình sự hay trợ giúp vào việc đàn áp những người khác. Với Vương Lập Quân sẽ có thể có nhiều lý do để đưa tới rắc rối về ngoại giao với Trung Quốc nếu Hoa Kỳ cho hưởng quyền tị nạn.

Tuy nhiên có lẽ vụ việc của Vương đã xảy ra trong một thời điểm không thuận lợi, chỉ ít ngày trước khi Tập Cận Bình, lãnh đạo tương lai sắp thay thế Hồ Cẩm Ðào đến Washington và Hoa Kỳ không muốn tạo rắc rối ngoại giao với Trung Quốc trong lúc ấy. Các giới chức Hoa Kỳ cho biết thành viên Hội Ðồng An Ninh Quốc Gia Hoa Kỳ đã được báo cáo đầy đủ sự kiện trong lúc Vương còn ở trong tòa lãnh sự tại Thành Ðô, nhưng Tổng Thống Obama chỉ được phúc trình sau khi Vương đã rời khỏi nơi đây.

Người ta biết rằng khi đến Tòa Lãnh Sự Hoa Kỳ, Vương đã cung cấp nhiều tin tức bí mật, trong đó có vụ bà vợ của Bạc Ly Hai đã tổ chức ám sát thương gia người Anh. Tuy vậy Vương không được coi như một nguồn tin tình báo có giá trị đối với an ninh của Hoa Kỳ.

Trong 30 giờ ở tòa lãnh sự, Vương đã trình bày cho các viên chức Hoa Kỳ tin tức về cái chết của thương gia Neil Heywood người Anh và điều này chỉ liên quan đến Anh và chính quyền Trung Quốc. Một phóng viên BBC ở Trung Quốc nói là Vương đã chạy tới Tòa Lãnh Sự Anh trước khi vào Tòa Lãnh Sự Hoa Kỳ, tuy nhiên do một sự sắp xếp không ăn khớp nào đó nên việc này đã không đưa đến kết quả.

Cách giải quyết của Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ trong trường hợp Vương có thể được xem là thích đáng, tuy nhiên sẽ còn một trường hợp khác có thể khó quyết định, đó là con trai của Bạc Hy Lai đang học tại Harvard. Giới chức Hoa Kỳ từ chối không bình luận về khả năng sinh viên này xin tị nạn trong tương lai mà chỉ nói với các phóng viên rằng: “Anh ta là một sinh viên tốt. Quý vị có thể tự tìm ra kết luận cho chuyện ấy.”

Vương Lập Quân, 52 tuổi, dân tộc Mông Cổ, từ khi được Bạc Hy Lai cử làm cục trưởng Công An Trùng Khánh đã tích cực tham gia vào chiến dịch truy diệt băng đảng tội phạm và tham nhũng. Trong vòng hai năm, Vương đã phát giác hơn 12,000 vụ án, bắt giữ hơn 3,300 đối tượng hình sự trong đó có hơn 100 cảnh sát biến chất. Trùng Khánh là đất hoạt động của các băng đảng xã hội đen lâu từ hai thế kỷ và có liên hệ với các tổ chức tội ác ở Hong Kong và Macao. Vương đã là cánh tay đắc lực của Bạc Hy Lai, đem lại danh tiếng cho Bạc về “mô hình Trùng Khánh” với một xã hội ổn định theo kiểu Mao Trạch Ðông.

Nhưng ngày 2 tháng 2 năm 2012, Vương đột ngột bị chuyển đổi công tác sang một vị trí “trách nhiệm về giáo dục, khoa học và môi trường.” Có lẽ nguyên nhân của việc này là do Vương đã có ý định điều tra vụ vợ của Bạc Hy Lai liên can tới cái chết của Neil Heywood và mọi chuyện sau đó diễn biến như chúng ta đã thấy.

Mặc dù sẽ còn rất nhiều bí ẩn chưa lộ ra, cho đến bây giờ, đây là vụ tai tiếng chính trị lớn nhất ở Trung Quốc từ nhiều năm và có thể còn có dẫn đến những hậu quả không ngờ trong tập đoàn lãnh đạo của đảng Cộng Sản Trung Quốc. (HC)